درد سیاتیک (مقاله جامع)
________________________________
اصطلاح سیاتیک در حقیقت مربوط به دردی است که در طول عصبی به همین نام انتشار‌می‌یابد. این عصب طولانی‌ترین عصب داخل بدن شما است که از لگن تا انتهای پا ادامه دارد و در طول مسیر خود به شاخه‌های متعددی تقسیم می‌شود. هرگونه فشار بر روی این عصب می‌تواند باعث ایجاد درد در تمام طول عصب شود (یعنی مسیری که از کمر شروع می‌شود و از پشت پا پایین می‌آید و تا پاشنه پا می‌رسد.) البته علائم ممکن است از یک درد خفیف تا ناتوانی و از کارافتادگی کامل متغیر باشد و گاهی ممکن است با احساس خارش، سوزش، بی‌حسی و ضعف عضلانی هم همراه باشد.
این درد به‌طور تدریجی شروع شده و با گذشت زمان افزایش می‌یابد و در هنگام نشستن، برخاستن، عطسه و یا سرفه‌کردن بدتر می‌شود. ویژگی آن هم این است که معمولا فقط یکی از اندام‌های تحتانی شما را درگیر می‌کند. در موارد خیلی شدید بیماری، شاید حتی کنترل مثانه و یا روده نیز از دست برود. این وضعیت اخیر، بسیار نادر، اما بسیار خطرناک است.
درد سیاتیک از کجا می‌آید؟
شایع‌ترین علت بیماری سیاتیک، بیرون‌زدن دیسک بین مهره‌ای و فشار آن بر روی ریشههای عصبی است که به آن فتق دیسک‌بین‌مهر‌ه‌ای نیز گفته می‌شود. دیسک‌های بین مهره‌ای صفحاتی از جنس غضروف هستند که مهره‌ها را از هم جدا می‌کنند. دیسک‌های سالم، ستون مهره‌ها را انعطاف‌پذیر نگاه داشته و کمک می‌کنند تا مهره‌ها بتوانند به‌راحتی بر روی هم بلغزند.
با افزایش سن، این دیسک‌ها شروع به تحلیل رفتن می‌کنند و خشک و تاحدی شکننده می‌شوند. این مسئله موجب بیرون رانده‌شدن دیسک از محل خود (فتق) و فشار آن بر روی ریشه عصبی و در نتیجه بروز علائم بیماری سیاتیک می‌شود. البته به غیر از فتق دیسک بین‌‌مهره‌ای، عوامل دیگری نیز باعث ایجاد درد سیاتیک می‌شوند. مثلا تنگی ستون مهره‌ها در قسمت کمری و نیز بیماری اسپوندیلولیستزی (که در آن یک مهره به آرامی بر روی مهره دیگر و رو به جلو می‌لغزد) می‌توانند باعث ایجاد علائم بیماری شوند. نشانگان پیریفورمیس هم نام اختلالی است که در اثر اسپاسم عضله‌ای به همین نام ایجاد می‌شود. این عضله در نزدیکی عصب سیاتیک قرار دارد و اسپاسم آن باعث فشار بر عصب و بروز درد سیاتیکی می‌شود. سایر علل ایجادکننده بیماری سیاتیک عبارتند از: تومورهای نخاعی که بر روی ریشههای عصبی فشار وارد می‌کنند، سوانحی نظیر تصادفات اتومبیل و یا ضرب دیدن ستون مهره‌ها که موجب آسیب به اعصاب می‌شوند و تومورهای خود عصب سیاتیک که البته بسیار شایع هستند. در برخی موارد هم هیچ‌گاه علتی جهت بیماری سیاتیک یافت نمی‌شود.
درد سیاتیك از كجا می‌آید؟
شایع‌ترین علت بیماری سیاتیك، بیرون‌زدن دیسك بین مهره‌ای و فشار آن بر روی ریشههای عصبی است كه به آن فتق دیسك‌بین‌مهر‌ه‌ای نیز گفته می‌شود. دیسك‌های بین مهره‌ای صفحاتی از جنس غضروف هستند كه مهره‌ها را از هم جدا می‌كنند. دیسك‌های سالم، ستون مهره‌ها را انعطاف‌پذیر نگاه داشته و كمك می‌كنند تا مهره‌ها بتوانند به‌راحتی بر روی هم بلغزند.
با افزایش سن، این دیسك‌ها شروع به تحلیل رفتن می‌كنند و خشك و تاحدی شكننده می‌شوند. این مسئله موجب بیرون رانده‌شدن دیسك از محل خود (فتق) و فشار آن بر روی ریشه عصبی و در نتیجه بروز علائم بیماری سیاتیك می‌شود. البته به غیر از فتق دیسك بین‌‌مهره‌ای، عوامل دیگری نیز باعث ایجاد درد سیاتیك می‌شوند. مثلا تنگی ستون مهره‌ها در قسمت كمری و نیز بیماری اسپوندیلولیستزی (كه در آن یك مهره به آرامی بر روی مهره دیگر و رو به جلو می‌لغزد) می‌توانند باعث ایجاد علائم بیماری شوند. نشانگان پیریفورمیس هم نام اختلالی است كه در اثر اسپاسم عضله‌ای به همین نام ایجاد می‌شود. این عضله در نزدیكی عصب سیاتیك قرار دارد و اسپاسم آن باعث فشار بر عصب و بروز درد سیاتیكی می‌شود. سایر علل ایجادكننده بیماری سیاتیك عبارتند از: تومورهای نخاعی كه بر روی ریشههای عصبی فشار وارد می‌كنند، سوانحی نظیر تصادفات اتومبیل و یا ضرب دیدن ستون مهره‌ها كه موجب آسیب به اعصاب می‌شوند و تومورهای خود عصب سیاتیك كه البته بسیار شایع هستند. در برخی موارد هم هیچ‌گاه علتی جهت بیماری سیاتیك یافت نمی‌شود.
چه كسانی دچار درد سیاتیك می‌شوند؟
مهم‌ترین عوامل خطر برای بیماری سیاتیك عبارتند از:
سن: تغییرات وابسته به سن درستون مهره‌ها شایع‌ترین علت بیماری سیاتیك هستند. تحلیل رفتن دیسك‌‌های‌بین مهره‌ای كمری از سن ۳۰ سالگی شروع می‌شود ولی تنگی‌های ستون مهره‌ای كه یك علت دیگر بیماری سیاتیك هستند اغلب افراد را در سنین بالاتر از ۵۰ سال درگیر می‌كنند.
شغل: افرادی كه شغلشان نیاز به چرخش مكرر كمر دارد، آنهایی كه بارهای سنگین حمل می‌كنند و كسانی كه به‌مدت طولانی رانندگی می‌كنند، بیش از سایر افراد دچار بیماری سیاتیك می‌شوند.
فعالیت‌های فیزیكی: افرادی كه برای مد‌ت‌های طولانی می‌نشینند و یا یك زندگی راكد و كم‌فعالیت را دنبال می‌كنند نسبت به افراد فعال‌تر، بیشتر مستعد ابتلا به بیماری سیاتیك هستند.
فاكتورهای ژنتیكی: دانشمندان ۲ ژن را شناسایی كرده‌اند كه تصور می‌رود وجود آنها باعث استعداد برخی افراد به بروز بیماری سیاتیك می‌شود. علاوه بر موارد فوق، افراد مبتلا به بیماری دیابت نیز به‌دلیل آسیب و تخریب عصبی كه در اثر دیابت در آنها ایجاد می‌شود، بیشتر مستعد ابتلا به بیماری سیاتیك هستند.
چه کسانی دچار درد سیاتیک می‌شوند؟
مهم‌ترین عوامل خطر برای بیماری سیاتیک عبارتند از:
سن: تغییرات وابسته به سن درستون مهره‌ها شایع‌ترین علت بیماری سیاتیک هستند. تحلیل رفتن دیسک‌‌های‌بین مهره‌ای کمری از سن ۳۰ سالگی شروع می‌شود ولی تنگی‌های ستون مهره‌ای که یک علت دیگر بیماری سیاتیک هستند اغلب افراد را در سنین بالاتر از ۵۰ سال درگیر می‌کنند.
شغل: افرادی که شغلشان نیاز به چرخش مکرر کمر دارد، آنهایی که بارهای سنگین حمل می‌کنند و کسانی که به‌مدت طولانی رانندگی می‌کنند، بیش از سایر افراد دچار بیماری سیاتیک می‌شوند.
فعالیت‌های فیزیکی: افرادی که برای مد‌ت‌های طولانی می‌نشینند و یا یک زندگی راکد و کم‌فعالیت را دنبال می‌کنند نسبت به افراد فعال‌تر، بیشتر مستعد ابتلا به بیماری سیاتیک هستند.
فاکتورهای ژنتیکی: دانشمندان ۲ ژن را شناسایی کرده‌اند که تصور می‌رود وجود آنها باعث استعداد برخی افراد به بروز بیماری سیاتیک می‌شود.
علاوه بر موارد فوق، افراد مبتلا به بیماری دیابت نیز به‌دلیل آسیب و تخریب عصبی که در اثر دیابت در آنها ایجاد می‌شود، بیشتر مستعد ابتلا به بیماری سیاتیک هستند.
زمان مراجعه به پزشک
بیماری خفیف معمولا با کمی صبر و حوصله خودبه‌خود از بین می‌رود. ولی اگر بیماری شما با کارهایی که انجام دادید بهبود نیافت و یا آنکه درد شما بیش از ۶ هفته طول کشید،باید به پزشک مراجعه کنید. در مواردی هم که درد شما از ابتدا بسیار شدید است و یا روزبه‌روز بدتر می‌شود،باید به پزشک مراجعه کنید.
در مواردی هم که درد شما به‌دنبال یک آسیب شدید نظیر یک تصادف اتومبیل ایجاد شده و یا اگر علاوه بر درد، دچار مشکلاتی در اجابت مزاج شده‌اید و یا اینکه درد شما شدید و ناگهانی و همراه با بی‌حسی و ضعف عضلات کمر و یا پا است، هیچ‌گونه تاخیری در مراجعه به پزشک جایز نیست.
برای تشخیص بیماری سیاتیک، پزشک از شما در مورد سابقه بیماریتان سوال خواهد کرد و سپس یک معاینه بالینی کامل با توجه ویژه به ستون مهره‌ها و پاهای شما انجام خواهد داد. در طی معاینه به‌طور معمول چندین آزمون پایه‌ای، جهت بررسی قدرت عضلات و رفلکس‌های شما انجام می‌شود. مثلا پزشک از شما می‌خواهد که بر روی انگشتان پا و یا پاشنه‌‌پایتان راه بروید و یا اینکه به‌صورت طاق باز دراز بکشید و به آرامی یک پای خود را به‌صورت مستقیم بالا ببرید. دردی که در اثر بیماری سیاتیک ایجاد می‌شود، معمولا در اثر این فعالیت‌ها بدتر می‌شود. تصویربرداری هم از رایج‌ترین اقداماتی است که برای تشخیص بیماری شما انجام می‌شود.
درمان سیاتیک، راحت و آسان
جراحی و درمان‌های فیزیکی، روش‌هایی موثر در درمان سیاتیک
جراحی نخاعی که سبب درمان مشکلات دیسک کمر می‌شود، بسیار موثرتر از ورزش‌های ویژه و داروهای ضد التهابی است. سیاتیک دردی است که از قسمت مفصل، ران و کفل شروع می‌شود و تا پایین پاها ادامه می‌یابد، همچنین این وضعیت اغلب با درد در پایین کمر همراه است. طی تحقیقاتی که پژوهشگران به مدت دو سال انجام دادند دریافتند که این جراحی تاثیربسزایی در درمان افراد مبتلا به سیاتیک دارد.
درد سیاتیک بیشتر وقت‌ها به خوبی به درمان‌های سرپایی جواب می‌دهد. در واقع شما می‌توانید زندگی روزمره‌تان را ادامه دهید و فقط بایستی از انجام فعالیت‌هایی که ممکن است درد شما را بدتر کنند، پرهیز کنید. اگر چه استراحت به مدت یک تا چند روز سبب بهبودی نسبی بیماری می‌شود، ولی توجه داشته باشید که استراحت در بستر به مدت طولانی و عدم فعالیت علائم شما را بدتر خواهند کرد. قبل از اینکه به یکسری توصیه‌ها برای بهبود درد شما اشاره کنیم، تاکید می‌کنیم که چنانچه درد شما با گذشت زمان بهتر نشد، حتما به پزشک مراجعه کنید زیرا درصورت عدم درمان، ممکن است دچار عوارضی مثل آسیب دائمی عصب، از دست رفتن حس و حرکت در اندام مبتلا و یا حتی از بین رفتن عملکرد روده و یا مثانه شوید.
اقدامات معمول جهت درمان بیماری سیاتیک در منزل عبارتند از:
* استفاده از کیسه یخ: مقداری یخ در یک حوله تمیز قرار دهید و آن را به مدت حداقل ۱۵ تا ۲۰ دقیقه بر روی ناحیه دردناک قرار دهید. این عمل را روزی ۴ مرتبه تکرار کنید. کیسه یخ باعث کاهش التهاب در محل می‌شود.
*استفاده ازکیسه آب گرم: پس از ۴۸ ساعت از شروع درد، بهتر است در نواحی آسیب‌دیده، از گرما استفاده کنید. چنانچه درد شما ادامه داشت، سعی کنید به‌طور تناوب کیسه‌های گرم و سرد را بر روی ناحیه مبتلا قرار دهید.
*انجام حرکات کششی: ورزش‌های کششی غیرفعال به شما کمک می‌کنند تا زودتر خوب شوید. از انجام حرکات پرتابی و یا پیچشی جدا پرهیز کنید.
* داروهای ضددرد: آسپرین، استامینوفن و بروفن معمول‌ترین داروهای ضددردی هستند که مورد استفاده قرار می‌گیرند،ولی استفاده بیش از مقادیر توصیه شده، نه تنها نفعی برای شما ندارد، بلکه بسیار زیان‌آور است، زیرا این داروها در صورت استفاده بیش از حد دارای عوارض جانبی نظیر تهوع، خونریزی از معده و یا زخم‌های دستگاه گوارشی هستند. برای جلوگیری از چنین حالتی، استفاده از پمادهای پیروکسیکام و دیکلوفناک هم مناسب است.
علاوه بر این داروها در برخی از موارد ممکن است پزشک با توجه به علائم بیماری از داروهای دیگری نظیر شل‌کننده‌های عضلانی، داروهای ضدافسردگی و… استفاده کند، ولی استفاده از این‌گونه داروها فقط با دستور پزشک امکان‌پذیر است.
